เก็บผักหวานป่ากัน

.

.
ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม พร้อมๆ กับที่ลำไยกำลังทิ้งดอกติดลูกเท่าหัวไม้ขีดไฟ ผักหวานป่าก็แทงยอดอ่อนอวบเขียวขึ้นมารับลมร้อน หลังการหลับไหลอันยาวนานผ่านฝนจนถึงหนาว แตกใบเติบโตเต็มที่ใต้แดดแรงของฤดูร้อน ขณะที่พรรณไม้ทั่วไปรักที่จะเจริญเติบโตแผ่กิ่งก้านใบในความฉ่ำเย็นของฤดูฝนมากกว่า ด้วยสันดานที่ผิดแผกพวกพ้องเช่นนี้เอง ผักหวานป่าจึงสูงทั้ง ‘คุณค่า’ และ ‘ราคา’

ผมชวนผักหวานป่ามาอยู่ด้วยกันในสวนเมื่อสามปีก่อน ทยอยปลูกแซมในสวนลำไยไปเรื่อยๆ โตบ้าง ตายบ้าง สูงต่ำจึงไม่เท่า คละเคล้ากันไปในสวน ความที่เป็นไม้ในป่า เมื่อจะเอามาอยู่กับคน จึงต้องให้อยู่ในสภาพแวดล้อมที่คล้ายคลึงถิ่นที่อยู่เดิมให้มากที่สุด ผักหวานป่าไม่ชอบแดด ไม่ชอบลม ชอบอยู่ตามเงาต้นไม้ ตามแดดรำไร แต่ร่มจัดไปก็ไม่ดี ไม่ออกยอด ยิ่งที่รกเรื้อนี่ละชอบนัก การปลูกผักหวานป่าใต้ร่มไม้ใหญ่หรือมีไม้พี่เลี้ยงคอยกรองแรงแดด จึงเป็นวิธีที่ได้ผลและเป็นที่นิยม

สำหรับผมแล้วการปลูกผักหวานนั้นไม่หวานเหมือนชื่อเอาเสียเลย กล้าผักหวานป่าจะมีระบบรากที่อ่อนแอมาก หากได้รับการกระทบกระเทือนหรือฉีกขาด ก็จะชะงักการเจริญเติบโต ถึงโตแต่ก็ช้า หรือนั่งหลุมตายให้เห็นคาตามาก็เยอะ ที่แสบที่สุด บางต้นกว่าจะตายก็ยืนนิ่งไม่หิวไม่เหี่ยวอยู่อย่างนั้นมาเป็นปีถึงตาย

แรกปลูก, ผักหวานป่าจะเจริญเติบโตทางรากก่อน และเมื่อหยั่งจนมั่นแล้ว ต้นจึงเริ่มเติบโตให้ตาเห็น ยอดอ่อนที่มีคุณค่าและราคา คงเกิดจากรากที่หยั่งลึกและกว้างไกลกว่าพืชอื่นที่พ้องพันธุ์กัน

ต้นไม้น้อยใหญ่ในสวนล้วนให้บทเรียนแตกต่างกันไป ผักหวานสอนให้รู้จักรอ สามปีที่ผ่าน มีครบทั้งความหวัง ความผิดหวัง และบ่อยครั้งกับการหักห้ามใจ กว่าจะอยู่ตัวได้อย่างทุกวันนี้ ชีวิตอย่างผักหวานไม่มีทางด่วนหรือทางลัด แต่เติบโตตามธรรมชาติ ค่อยเป็นค่อยไป ไม่ปรุงแต่ง ไม่เร่งรัด ชีวิตคนก็น่าจะเหมือนกัน การหยั่งรากนั้นแน่นอนว่าต้องเจ็บปวดเมื่อกระทบชั้นหินแข็ง แต่ยิ่งหยั่งลึก ยิ่งแผ่กว้าง ลำต้นจะยิ่งมั่นคง แตกหน่อต่อยอดได้อย่างยั่งยืน

วันนี้เลยจะมาชวนไปเก็บผักหวานป่ามาแกงกินกัน ตื่นก่อนตะวันมาโขลกพริกแกงรอไว้ เริ่มด้วยตำพริกแห้งกับเกลือให้พอแหลก ตามด้วยหอมแดง กระเทียม ตำให้เข้ากัน สุดท้ายใส่กะปิและปลาร้า(ถ้าชอบ) ลงตำให้ละเอียด อย่าลืมแช่วุ้นเส้นให้นุ่มเตรียมไว้ด้วย เสร็จสรรพก็ออกไปเก็บผักหวานในสวน อย่าลืมแหงนมองตามกิ่งมะม่วงกิ่งลำไยด้วย เผื่อโชคดีมีรังมดแดงจะได้ไข่มดผิวนวลเต่งมาแกงกับผักหวานเป็นบุญปาก

เก็บได้พอแกงแล้ว ก็กลับเข้าครัว ตั้งน้ำให้เดือด ใส่ปลาย่างลงต้มให้นุ่ม หอมนวล แล้วจึงใส่พริกแกง คนให้ทั่วจนเดือด ใส่ผักหวานแล้วคนพอสลด ตามด้วยวุ้นเส้น ไข่มด ปรุงรสด้วยน้ำปลาตามชอบใจ คนให้เข้ากันจนวุ้นเส้นสุก ยกลง ตักใส่ชาม ซดกับข้าวสวยร้อนร้อน, รับอรุณ
.

.

………………

.
.
ข้อมูลจำเพาะ

ผักหวานป่า มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Melientha suavis Pierre. อยู่ในวงศ์ Opiliaceae. เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูงประมาณ ๕-๑๖ เมตร ใบเป็นใบเดี่ยวสีเขียวเข้มหนา รูปร่างใบเป็นรูปไข่หรือรูปรี ขอบใบเรียบ ปลายใบป้านกลมหรือมน มีรอยเว้า แหลมตื้นๆ หรือมีลักษณะเป็นติ่งเล็กๆ ยื่นออกไป ฐานใบเป็นรูปลิ่ม ใบยาว ๖-๑๒ ซม. กว้าง ๒.๕-๕ ซม. ก้านใบยาว ๑-๓ มม. ดอกเป็นกลุ่มสีเขียวออกตรงซอกใบ กิ่งที่ลำต้นมีใบประดับขนาดเล็ก ผลออกเป็นพวงรูปรี สีเหลืองอมน้ำตาล ยาว ๒.๓-๓ ซม. กว้าง ๑.๕-๑.๗ ซม.

สำหรับคุณค่าทางโภชนาการ ในผักหวาน ๑๐๐ กรัม จะประกอบด้วย โปรตีน ๘.๒ กรัม คาร์โบไฮเดรต ๑๐ กรัม ไขมัน ๐.๖ กรัม แคลเซี่ยม ๒.๔ มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส ๖๘ มิลลิกรัม วิตามินเอ ๘๕๐๐ หน่วยสากล วิตามินบีหนึ่ง ๐.๑๒ มิลลิกรัม วิตามินบีสอง ๑.๖๕ มิลลิกรัม วิตามินซี ๑๑๕ มิลลิกรัม ไนอาซีน ๓.๖ มิลลิกรัม ใยอาหาร ๒.๑ กรัม น้ำ ๗๖.๖ กรัม และเบต้าแคโรทีน ๕๑๖.๓๓ ไมโครกรัม (๑.๖ มิลลิกรัม) ให้พลังงานทั้งสิ้น ๓๐๐ กิโลจูล

สรรพคุณทางยาพบว่า รากผักหวานป่า มีรสเย็น ช่วยถอนพิษ ระงับพิษ แก้พิษร้อน กระสับกระส่าย แก้น้ำดีพิการ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

.

?!? เป็นความน่าพิศวงของธรรมชาติว่า ทำไมจึงมีผักหวานให้กินเฉพาะหน้าร้อนเท่านั้น – – ผมเอง
ผักหวานป่ามีระยะทำเงินอยู่ระหว่างเดือน ม.ค. – พ.ค. ด้วยค่าตัว ๑๐๐-๒๐๐ บาทต่อกิโลกรัม (บวกลบ ๒๐) เย้ายวนใจไม่ใช่น้อยเลยว่ามั้ย? – – ผมเอง

.

อ้างอิง:
๑. หนังสือ “ผักหวานบ้าน – ผักหวานป่า” เรียบเรียง โดย พงษ์ พฤกษา
๒. กองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข

.

………………

.

ได้ยินได้อ่านมานานกับคำสอนที่ว่า “อย่าเพิ่งเชื่อในสิ่งที่ตาเห็น” ตัวผมต้องใช้เวลาเป็นปี กว่าที่ตอเล็กๆ ตอนี้ จะพิสูจน์ให้ผมเข้าใจความหมายของคำข้างต้น เป็นเล่ห์เหลี่ยมเล็กๆ ของธรรมชาติ ที่ใช้ล่อหลอกมนุษย์ผู้ (คิดว่าตัวเอง) ปราดเปรื่อง?

(หมายเหตุ: ต้นนี้ปลูกได้สักพักก็ทิ้งใบ คิดว่าตายครับ ยืนตอแห้งข้ามปี ไปแหวกหลุมดูกะจะปลูกซ่อม พวกเล่นแตกใบโชว์ซะงั้น)
.
.

………………

.

ที่เคยเขียน – ที่เกี่ยวข้อง

• ปลูกผักหวานป่ากัน https://baansuan.wordpress.com/2008/05/12/melientha-suavis-pierre/

• แรกกล้าผักหวานป่า https://baansuan.wordpress.com/2008/10/15/hvaan-seedling/

.

.